- νουμιδία
- Αρχαία περιοχή της βορειοδυτικής Αφρικής χωρίς σαφώς καθορισμένα σύνορα (ιδιαίτερα στα Ν), η οποία κατοικείτο από βερβερικές φυλές οργανωμένες σε ανεξάρτητα βασίλεια. Από εκείνες τις φυλές, κατά το β’ μισό του 3ου αι. π.Χ. - κυριαρχούσαν εκείνες των Μασσαισσυλίων στη Δύση (των οποίων βασιλιάς ήταν ο Σύφαξ, σύμμαχος της Καρχηδόνας) και των Μασσυλίων στην Ανατολή, των οποίων βασιλιάς ήταν ο Μασσανάσσης, φίλος του Σκιπίωνα του Αφρικανού και πολύτιμος σύμμαχος των Ρωμαίων κατά τον Δεύτερο Καρχηδονιακό πόλεμο. Μετά τη νίκη των Ρωμαίων, ο Σκιπίων, αφού εξόντωσε τον Σύφακα, συνένωσε υπό την κυριαρχία μόνου του Μασσανάσση τα δυο βασίλεια, στα οποία πρόσθεσε μερικά τμήματα του καρχηδονικού εδάφους.
Μετά την καταστροφή της Καρχηδόνας και τον θάνατο (το 148 π.Χ.) σε ηλικία 92 ετών, του Μασσανάσση, ο Σκιπίων Αιμιλιανός μοίρασε το βασίλειο στους τρεις γιους του Μασσανάσση, Μικίψα, Γουλούσσα και Μασταναβάλη, ο πρώτος από τους οποίους, μετά τον θάνατο των δύο αδελφών του, συνένωσε πάλι το βασίλειο υπό το σκήπτρο του. Μετά τον θάνατο του Μικίψα, το 118, το βασίλειο διαμελίστηκε για δεύτερη φορά μεταξύ των δύο γιων του βασιλιά, Ιεμψάλα και Αδέρβαλου και του φιλόδοξου γιου του Μασταναβάλη, Ιουγούρθα, ο οποίος χωρίς ενδοιασμούς προσπάθησε να απαλλαγεί από τους δυο εξαδέλφους του και να ανασυστήσει για μόνο τον εαυτό του το βασίλειο της N., προκαλώντας την επέμβαση της Ρώμης. Όταν πολύ γρήγορα αποδείχτηκε ανώφελη κάθε μεσολάβηση, ξέσπασε ο λεγόμενος Ιουγουρθικός πόλεμος,που διήρκεσε πάνω από έξι χρόνια και ήταν πλούσιος σε απρόοπτες εξελίξεις και σοβαρά σκάνδαλα. Το 46, η Ν. αποτέλεσε ρωμαϊκή επαρχία με την επίσημη ονομασία Africa Nova.
Ο βασιλιάς της Νουμηδίας Μασσανάσης, που ένωσε τη χώρα σ’ενιαίο κράτος (Καπιτώλιο Ρώμης).
* * *ηζωολ. η νουμιδή.
Dictionary of Greek. 2013.